آداب و رسوم ازدواج در ایران، بخش دوم
از شگون قند بله برون تا سرخی انگشتان حنا زده عروس
به گزارش دکور پرداز، آداب و رسوم مختلفی از دیر باز به مراسم ازدواج وابسته بوده است که به مرور زمان به بخشی از فرهنگ هر جامعه تبدیل گشته است. هر چند اینروزها این فرهنگ به علت موضوعات مختلفی همچون مسائل اقتصادی و اجتماعی گرفتار تغییراتی شده است اما با این وجود همچنان هم میتوان ردپای کمرنگی از اجرای این سنت ها را در بعضی نقاط دید.
به گزارش دکور پرداز به نقل از ایسنا، وقتی از واژه «مراسم ازدواج» صحبت می کنیم؛ سلسله آداب و رسومی مد نظرمان است که در قالب مراسم هایی مانند خواستگاری، بله برون، حنابندان و... در نهایت به جشن عروسی ختم می شود؛ البته با عنایت به تفاوت های فرهنگی نقاط مختلف، ممکنست برخی شهرها مراسم های اضافه تری داشته باشند و یا همین رسوم را با اسامی دیگری برگزار کنند که به مناسبت هفته ازدواج در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می نماییم.
بیشتر بخوانید:
از «نشون کردن» دختر تا سبزی پاک کردن در مراسم خواستگاری
پس از برگزاری مراسم «نشون کردن» و خواستگاری نوبت به «بله برون» می رسد تا دو خانواده صحبت های جدی خودرا مطرح کنند؛ رسمی که در شهرهای مختلف با گویش های متفاوتی از آن یاد می شود؛ به عنوان مثال مردم گیل و دیلم بله برون را «صورت هَگیری » به مفهوم صورت گرفتن، مردم گرگان «قند شکنی »، خراسانی ها «شب جواب اِستَنی » به مفهوم شب جواب گرفتن و یا «شب کفش پاکِنی » به مفهوم شب ِ کفش به پای عروس کردن، شیرازی ها «مهربُرون »، قمی ها «گُلاب گیرون » یا «مهربُرون »، ملایری ها «لَنگَری خُورُو» به مفهوم جای خوردن و آرمیدن، مردم ایل مَمَسنی فارس «باشلُق برون » یا «کدخدایی »، بختیاری ها «خرج بُران»، کردهای سنندج «دس ماچ کردن » به مفهوم بوسیدن دست پدر عروس توسط داماد و تعیین مخارج عروسی می نامند.
قبل از این در مراسم بله برون درباره ی مقدار مهریه، شیربها، اسباب سرعقد، پول حمام و رخت و زیورهای عروس، هزینه مجالس و... صحبت می شد و در صورت توافق دو خانواده این موارد بصورت «سیاهه» مکتوب شده و به امضای حاضران در مراسم می رسید. این رسم هنوز هم در شهرهای مختلف کشور با تفاوت هایی اجرا می شود تا در نهایت دو خانواده یک تاریخ را برای مراسم عقد و عروسی تعیین کنند.
برگزاری مراسم بله برون در هر شهر آداب و رسوم مخصوص به خودرا دارد؛ مثلا در قوچان قبل از رفتن به بله برون خانواده پسر دور هم جمع می شدند و بعد از خوردن ناهار، اسباب و غذاهای مخصوصی را در خوانچه می چیدند و با خود به خانه دختر می بردند و همراه پول نقد تعیین شده برای شیربها به ریش سفید خانواده دختر می دادند. بعد از آن یکی از حاضران دو کله قند از خوانچه برمی داشت و به هم می کوبید تا بشکنند. او یک تکه قند را به نشانه شگون به داماد می داد و مابقی قندها را حبه می کردند و به همراه نخودچی و کشمش در بین مهمانان پخش می کردند.
در گذشته بعد از مراسم بله برون، دختر و پسر نامزد می ماندند تا موعد برگزاری عقد و عروسی فرابرسد بدین سبب با توجه به این که فاصله ای میان عقد و عروسی نبود، شب پیش از این دو مراسم به برگزاری حنابندان اختصاص می یافت. اینروزها باتوجه به شرایط مختلف، این رسم کمرنگ تر از گذشته شده است و یا پس از مراسم عقد و چند روز مانده به عروسی انجام می شود.
حنابندانِ عروس
حنابندان، رسمی قدیمی برای حنامالیدن به دست و پای عروس و داماد است. در دوره قاجار مرحله نخست مراسم حنابندان، بردن خوانچه و اسباب حنا از خانه داماد به خانه عروس بود. خانواده داماد در ۷ یا ۴۰ جام برنجی یا نقره ای حنا را خیس می کردند و روی هرکدام یک سکه می گذاشتند. دور تا دور جام ها را شمع روشن می کردند و با خوانچه های شیرینی و میوه به حمام می فرستادند. عروس با ۷ دختر از نزدیکانش و زنی که در بستن حنا ماهر بود، به حمام می رفت. ابتدا سر عروس و سپس سرِانگشتان او را حنا می بستند. برای حنابستن سرانگشتان، ۲۰ پارچه سه گوش سرخ و یک کلاف نخِ ابریشمی قرمزرنگ از پیش آماده می کردند و بعد از حنابستن هر انگشت، یکی از پارچه ها را دور آن می پیچیدند و با نخ ابریشمی محکم می بستند. سپس نوبت کف پاهای عروس می رسید تا با حنای «نگار» نقش های مختلف بکشند.
در نقاط مختلف کشور این رسم به اشکال متفاوت اجرا می شود. مثلاً در بخشهایی از استان فارس روز حنابندان از خانه داماد مقداری حنا، یک بالش، یک بشقاب نُقل، ۴ دستمال بزرگ و یک سربند سرخ رنگ معروف به حنابند به خانه عروس می فرستند. در بخش های دیگر این استان در شب دوم از شب های جشن عروسی، خانواده داماد مجمعه ای (طَبَق یا سینی مسی بزرگ) حاوی ظرف حنای خیس کرده و دستمال های سه گوشِ گلدوزی شده را همراه با ترانه خوانی به خانه عروس می برند.
در شوشتر، چند روز قبل از حنابندان، مراسمی به نام کِتول وَنون انجام می شود. در این مراسم حنا را از خانه داماد به خانه عروس می برند و سرانگشتان او را حنا می گذارند. همچنین، لباس هایی را که داماد برای مراسم حنابندانِ عروس خریده است، در پارچه ای سبز پیچیده و برای عروس می فرستند. در بین بختیاری ها رسم بر این است که خانواده داماد در شب حنابندان، یک سینی شامل حنا، چراغی روشن و مقداری نبات به خانه عروس می برند و از پدر و مادرش برای گذاشتن حنا بر دست عروس، اجازه می گیرند.
در سیستان در غروب شبِ «اِنابَندُنی» عروس را به حمام می برند و او را برای مراسم حنابندان آماده می کنند. خانواده داماد به قصد حنابندانِ عروس، همراه با خوانچه های شیرینی و حنا راهی خانه عروس می شوند؛ همین که پشت در خانه می رسند، جوانان خانواده عروس در را می بندند و اجازه ورود به آنها نمی دهند؛ خانواده داماد با خواندن ترانه هدایایی را که برای عروس آورده اند، نام می برند و دست آخر نام قرآن را جزو هدایا به زبان می آورند تا خانواده عروس در را باز کنند.
در ابیانه چند زن سالمند از جانب خانواده داماد که آنها را «کی نوغ» می نامند حنا را با خود به خانه عروس می برند. خانواده عروس از مهمانان با نوعی آش محلی که زن حمامی آنرا می پزد و «کاشکاوا» نام دارد، پذیرایی می کند. کی نوغ ها از خانواده عروس اجازه می گیرند تا عروس را برای حنابندان به حمام ببرند. دلاک سر، دست و پای عروس را حنا می بندد و با این باور که عروس در آینده بیوه نشود، زنی شوهردار بر سر عروس آب می ریزد.
در نقاطی از مازندران، عروس در اتاقی که با چادرشب پوشیده شده منتظر می ماند تا داماد و ساقدوش اجازه خروج او را از پدر و مادرش بگیرند. سپس مراسم حنابندان با روشن کردن ۴۰ شمع شروع می شود و تا سوختن شمع ها ادامه پیدا می کند.
در بعضی شهرهای اردبیل، عروس چند اسب تزیین شده را بدنبال دوستان خود می فرستد. بعد از جمع شدن این دوستان، حنای خیس شده را که از خانه داماد آمده با نوای عاشیقان و نوازندگان به میان جمع می آورند. پدر عروس دستمالی قرمز رنگ به نام «دوآغ» بر سر دختر خود می اندازد و او را تا میان مهمانان همراهی می کند. سپس دو دوشیزه که پدر و مادرشان در قید حیات باشند، دست و پای عروس را حنا می بندند.
در ارسنجان معتقدند که مراسم حنابندان باید شب چهارشنبه در خانه عروس اجرا شود. در این مراسم قطعه ای طلا با عنوان «روشنایی کف دست» در کف دست راست عروس می گذارند و روی آن حنا می بندند. میهمانان هم مقداری از حنا را برمیدارند و مابقی را مادر عروس در کاسه های چینی برای اقوام می فرستد.
حنابندانِ داماد
حنابندان برای داماد هم اصول خاص خودرا دارد و در نقاط مختلف کشور با اشکال گوناگونی اجرا می شود. در تهران قدیم داماد صبحِ روز عروسی با ساقدوش هایش به حمام می رفت و دلاک بعد از شستن داماد، دست های وی را تا آرنج و پاهایش را تا نزدیک زانو حنا می گذاشت.
در بعضی نقاط استان فارس، سلمانی ابتدا دست داماد را در دست خود می گیرد و کف آنرا رو به بالا نگه می دارد تا همه در دادن «کف دستی» به داماد شرکت نمایند. ابتدا مادرزن انگشتر خودرا کف دست او می گذارد و با این کار از میهمانان دعوت می کند به اندازه توانشان سکه یا اسکناسی کف دست داماد بگذارند، کف دستی جمع شده، شیرینیِ حنابند است.
در شهرهایی از آذربایجان، ظرف حنا را وسط اتاق می گذارند و جوانان در دایره دلاکِ حمام پول می ریزند. پسربچه ای از اقوام داماد، در صورتیکه صدای گربه درمی آورد، مقداری حنا از درون ظرف برمی دارد و به انگشتان داماد و همراهانش می مالد.
در ابیانه، حنابندان داماد در روز عروسی انجام می شود. جوانان داماد را به حمام می برند و حنا، صابون و لباس های داماد را بر روی وسیله ای به نام «خون» می گذارند؛ حمامی هم آنرا بر سر می گذارد و به حمام می برد. در طول مسیر، اهالی بر روی خون نقل و پول می ریزند که پول سهم حامل خون است. پس از حنابستن و شستن داماد، قبای تافته بنفش رنگی به تن داماد می کنند.
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب