گفت وگو با ابراهیم اكبری دیزگاه
نوشتن در کشور ما سیاسی است
به گزارش دکور پرداز، ابراهیم اکبری دیزگاه با اعلان اینکه امر نوشتن و داستان نویسی در کشور ما امری فرقه ای و سیاسی است، می گوید: من سال ها برای نوشتن داستان تلاش نموده ام و با اهلِ فرهنگ گفت و گو کرده ام. اراده ام بر این است که مرزها شکسته شود و فرقه ها تعدیل شود. می خواهم داستان نویس را نه به عنوانِ عنصر سیاسی بلکه به مثابه شخصیتِ ادبی و فکری جا بیندازم.
این نویسنده که بتازگی با رمان «بیروط» برگزیده جایزه ادبی «جلال آل احمد» شده است در گفت و گو با ایسنا، درباره ی کتاب خود اظهار داشت: «بیروط» داستان شخصی به نامِ یحیی است که در ایران مشکلی با پدرِ خود دارد و بنا بر این می خواهد ایران را ترک کند و به آلمان برود؛ اما چون پول کافی برای مهاجرت ندارد مجبور می شود با گروهی به لبنان بروند تا مستندی بسازند که در آنجا با پدرِ دیگری آشنا می شود؛ در حقیقت او با پدر بیولوژیک خود مسأله دارد و از او فاصله می گیرد؛ اما با پدری به نام امام موسی صدر آشنا می شود و زمانی که با امام موسی صدر آشنا می شود، به ایران تعلق پیدا می کند، برمی گردد به ایران و سکنی می گزیند؛ با تذکر این که «پدر» است که تعلق به وطن را به فرزندان می آموزد.
ایران حتی خائنان و متنفرانِ خودرا هم رها نمی کند. با نام یا ننگ آنها را به خود می خواند و نگه می دارد
او با اعلان اینکه این محور خطی داستان است، اضافه کرد: در لابه لای داستان به امرِ تعلق و ایمان فکر می کند، به ایران فکر می کند؛ این که چرا و چگونه ایران را دوست داشته باشیم و چگونه آنرا بسازیم و در آن زندگی بکنیم. درباره ی مسأله زمان و آینده تأملاتی دارد، به مسائلِ منطقه مانند ظهورِ داعش و حضور اسرائیل توجه دارد. رمان مجموعه ای از این موضوعات است. یکی از ادعاهای اصلی کتاب این است که یک ایرانی نمی تواند ایران را ترک کند؛ برای اینکه ایران نمی گذارد؛ ایران سابقه و سنتی دارد که آدم هایش را رها نمی نماید. آنها هرجا که بروند ایران در شکل های مختلف دنبالشان می رود، مگر اینکه آن فرد در تعلق و ایرانیّتش اختلالِ جدّی پیش بیاید. من شخصاً تصورم بر این است که ایران حتی خائنان و متنفرانِ خودرا هم رها نمی کند. با نام یا ننگ آنها را به خود می خواند و نگه می دارد. قسمتی از رمان هم در فضای الهیّات بوده و قصه هایی است که از قرآن و کتاب مقدس برآمده است.
اکبری دیزگاه در معرفی شخصیت رمان «بیروط» اظهار داشت: شخصیّت اصلی در مقطعی از زندگی اش گرفتار شکّ می شود و ایمانش را از دست می دهد. با از دست دادنِ ایمان به صورتی امنیّتش از بین می رود، معلق و سرگردان و البته خسته می شود. پس از آن همه دنبالِ دستاویز می گردد، امام موسی صدر دستاویزی می شود که خودش را در نسبت به امر مطلق پیدا کند.
من خودِ رمان هایم هستم
اکبری دیزگاه در پاسخ به این که آیا دیدگاه های فلسفی خودش که دانش آموخته این رشته است، در رمان دیده می شود، اظهار داشت: بنیادِ کتاب هایی که نوشته ام، خودم هستم. من چیزی بیرون از خودم ندارم و همه شخصیت ها در من زیسته اند و روایت شده اند، چه این کتاب، چه «سیاگالش»، چه «برکت» و چه «طوطی و تاول»، همه به صورتی زندگی خودم هستند که در شکل هایِ مختلف روایت می شوند و چون دانش آموخته حوزه و فلسفه هستم، مقداری تاریخ و ادیان هم خوانده ام و همین طور قرآن را کمی جدی تر از دیگران خوانده ام، این ها در کتاب هایم نمود داشته اند چون در وجودِ من حضور دارند.
کتاب ها را دقیق نمی خوانند
وی در پاسخ به این که در معرفی هایی که از این کتاب وجود داشته آنرا در قالب ناداستان نیز دسته بندی کرده اند، و آیا برحسب نوع روایت و مطرح شدن مسائل منطقه در کتاب، می توان «بیروط» را ناداستان خواند، اظهار داشت: بیروط ناداستان نیست؛ ناداستان یعنی روایتی که بنیادش نه بر تخیّل، بلکه بر وقایع و اتفاقاتِ رخ داده گذاشته باشد. به عبارتِ دیگر ناداستان عالمِ مستقل نیست بلکه محاکاتِ عالمِ دیگر است که تحقق پیدا کرده. «بیروط» فرم سفرنامه دارد؛ اما سفرنامه نیست و شاید برخی به دلیلِ فرمش آنرا در قالبِ ناداستان قرار داده اند و صراحت و صمیمیت راوی «بیروط» آنها را به اشتباه انداخته است. به نظرم رمان خیلی حقیقی تر و غنی تر از ناداستان است. چون موطنِ رمان عالم خیال است حال آنکه ناداستان در عالم حس استقرار دارد.
این نویسنده افزود: از آنجا که اغلب کسانی که کتاب ها را معرفی می کنند، کتاب را درست و دقیق نمی خوانند این اشتباه ها پیش می آید. «طوطی و تاول» من را به عنوان سفرنامه معرفی می کنند، درحالی که اصلاً سفرنامه نیست؛ بلکه داستانِ بلندی است که در بستر اربعین روایت می شود، این اشتباهات نیز بدین سبب است که کتاب را نمی خوانند و یا سوادِ ادبی جامعه تنزّل پیدا کرده است و همین طور رسانه های اجتماعی مجالِ تأمل را از ما گرفته اند.
هیچ چیز نمی تواند ما را از ادبیات بی نیاز کند
اکبری دیزگاه سپس درباره ی ارزیابی اش از وضعیت ادبیات کشورمان با توجه به این که برخی معتقدند ارتباط نویسنده ها با بدنه جامعه از بین رفته است، اظهار داشت: هیچ چیزی نمی تواند ما را از «ادبیات» بی نیاز کند. ادبیات به مفهوم دقیقِ کلمه به شما می گوید؛ شما کی هستی؟ در کجای این جهان زندگی می کنی؟ این جهان چه جور جایی است؟ آینده چه ابعادی دارد؟ و تو چگونه به استقبالِ آینده باید بروی؟ ادبیات اصیل این ها را می گوید و انسان نیز مُدام نیاز دارد تا به این پرسش ها پاسخ دهد؛ بدین سبب آدمی همیشه محتاجِ ادبیات است. اگر زمانی گرفتار حِرمان شویم و این پرسش ها دیگر پرسشمان نباشد، شاید ادبیات از موضوعیّت بیفتد و به کارمان نیاید، دیگر آن زمانِ امتناعِ تفکر، انحطاط و حتی مرگ است. هنوز فکر می کنم انسانی که درباره ی اش صحبت می نماییم، یعنی انسان ایرانی با این سابقه و کارنامه ای که دارد، شاید روزها، ماه ها یا سال هایی از این پرسش ها غفلت کند؛ اما از آن دست نمی شوید. هنوز اهل ذکر و تذکر حضور دارند و این پرسش ها را مساله اهلِ مدینه و شهر می کنند.
نویسنده «شاه کشی»، «سوره آفلین» و «بکّه» در ادامه با اشاره به وجه سرگرمی ادبیات، بیان کرد: معتقدم شاید شبکه های مجازی وجه سرگرمی و تفنن ادبیات را پر کنند؛ اما به مسائلِ بنیادین انسان نمی توانند بپردازند، برای اینکه ساحتِ شبکه های مجازی، ساحتِ تمتع و ابتذال است. البته ساحت تمتع، تفنن و ابتذال چیز بدی نیست؛ بلکه مسأله این است انسان نباید در آن ساحت غرق شود یا در آن دنبالِ معنای زندگی و پرسش های بنیادین بگردد.
کتاب هایم خیلی خواننده ندارد اما...
این نویسنده با اشاره به اینکه در سال هایی که مشغول ادبیات بوده، کتاب هایش خیلی خواننده ندارد، اظهار داشت: من اساساً در رویِ زمین از هیچ جنبده ای «توقع» ندارم. به پیروِ همین مسأله، طلب و تمنایی ندارم که افرادِ زیادی کتاب هایم را بخوانند. اصلاً واضح تر بگویم من با ابتناء به قرآن به «اکثریت» خیلی خوشبین نیستم چونکه گوشِ اکثریّت با مشهورات و مقبولات آشناست و همیشه به استقبالِ آنها می روند. حال آنکه ادبیات اصیل، بنایش بر آشنازدایی است و تو را وامی دارد مرتب چشم بشویی و جور دیگر ببینی. چون اکثریّت از چشم شویی گریزانند، پناه می برند به عادت و عادت ها. وانگهی چون بنده اراده ام بر فاصله گرفتن از مقبولات و مشهورات است پس کتاب هایم در توجه اکثریت قرار نخواهد گرفت.
نگاه من شهرزادی نیست که اگر قصه تعریف نکند، کشته شود، نگاهم ارفئوسی است که معتقدم بدونِ اینکه برگردم به چهره مخاطب نگاه کنم باید راهِ خودم را بروم
او درباره ی این که این صحبت ها به این معناست که برای مخاطب خاص تری می نویسد، اظهار داشت: خطابِ من یا ایها الناس است؛ یعنی عموم. اما در بین آنها افراد معدودی هستند که کتاب هایم را بیشتر می خوانند. من نمی گویم برای ۱۰ یا ۱۰۰ نفر می نویسم. اصلاً زمانِ نوشتن، مسأله ام مخاطب نیست؛ منِ اکبری دیزگاه یک سری تأملاتی دارم در نسبت خودم با هستی، که آنها را گزارش می کنم و به من خیلی ربطی ندارد این گزارش را چند نفر می خوانند. نگاه من شهرزادی نیست که اگر قصه تعریف نکند، کشته شود، نگاهم ارفئوسی است که معتقدم بدونِ اینکه برگردم به چهره مخاطب نگاه کنم باید راهِ خودم را بروم. من دریافت هایِ خودم را از هستی گزارش می کنم به مخاطب بماهو مخاطب چندان کاری ندارم.
جایزه نه تأثیرِ چندانی بر زندگی نویسنده دارد و نه بر سرنوشت کتاب
این نویسنده درباره ی تأثیرگذاری جوایز ادبی نیز در سخنانی اظهار داشت: تأثیر جایزه دو ساحت دارد؛ یک ساحت بر زندگی نویسنده و دیگری تأثیر جایزه بر سرنوشت کتاب در جامعه؛ که این دو با هم رابطه دارند. من در این سال ها مرتب در معرض جایزه بوده ام. تصورم این است جایزه ها خیلی تأثیری ندارند، نمی گویم اصلاً تأثیری ندارند. بطورمثال زمانی جایزه «جلال» ۱۱۰ سکّه طلا بود. بالاخره سکّه طلا هم صدا دارد، هم درخشش دارد هم قدرت و زیبایی. اما ۲۰۰ میلیون نه همچین جمال و جلالی ندارد. البته من آدمِ ناشُکری نیستم و به عنوانِ رمان نویس به این ها دل نمی بندم. ولی معتقدم جایزه به نویسنده اگر قدرت و جلال داد می تواند از او اعتبار و جمال بگیرد.
اکبری دیزگاه اضافه کرد: این را هم به عنوانِ نویسنده ایرانی قبول دارم که او هم مثلِ مردم به دلایلِ اقتصادی نمی تواند از کشور بیرون رود. به عبارتِ دیگر «مسکین» است یعنی کسی که در مسکنِ خود سکنی گزیده و نمی تواند از منزلِ خود بیرون رود. اگر جایزه سازوکاری داشت که منِ نویسنده بتوانم سیرِ آفاقی کنم، مردم و نویسنده های دیگر ملّت ها را ببینم و با آنها گفت و گو کنم و ببینیم چطور به مرگ و زندگی نگاه می کنند و چه عاقبت و سرنوشتی برای آنها رقم خورده، شاید می توانستم از تأثیر حرف بزنم. از جانب دیگر تجربه نشان داده کتاب در جامعه معرفی نمی شود حتی به چاپ دوم هم نمی رسد؛ بدین سبب جایزه ها مخصوصاً مهم ترین جایزه ما یعنی جایزه «جلال» نه تأثیری در سرنوشت کتاب دارد و نه تأثیری در زندگی نویسنده. البته این به معنایِ نادیده گرفتنِ زحماتِ دست اندرکارانِ جایزه جلال و جوایزِ دیگر نیست. من از تلاش ها، تدبیرها و برنامه های آنها خبر دارم و رجاء واثق دارم این جوایز به گونه ای قوام می یابد که فرهنگ ایرانی به شهادتِ آن حاضر می شود. در شرایطِ فعلی همه باید در قوت و اعتبارِ جایزه ملی مشارکت نماییم، شرکت در این امر به استعلایِ انسان ایرانی در منطقه و جهان می انجامد.
امر فرقه ای اثرِ ملی ندارد
این نویسنده در ادامه درباره ی دلیلهای تأثیر نداشتن جوایز با اعلان اینکه دلیلی تاریخی دارد، اظهار داشت: امر نوشتن و داستان نویسی در کشور ما امری فرقه ای و سیاسی است. هر کس با فرقه و گروه خود خوش است و جز در مواردِ استثناء به پیروانِ خود جایزه می دهد و از این امر خوشحال است. کلُ حزب بما لدیهم فرحون. امرِ فرقه ای هم اثر یا تأثیر ملّی ندارد. اتفاقاً در سیاسی و فرقه ای شدنِ امر رمان و داستان در ایران مرحوم جلال آل احمد نقش عمده ای دارد.
اکبری دیزگاه اظهار داشت: من سال ها برای نوشتن داستان، تلاش نموده ام و با اهلِ فرهنگ گفت و گو کرده ام. اراده ام بر این است که مرزها شکسته شود و فرقه ها تعدیل شود. می خواهم داستان نویس را نه به عنوانِ عنصر سیاسی بلکه به مثابه شخصیتِ ادبی و فکری جا بیندازم. تلاش نموده ام به اهلِ تصمیم توجه بدهم که جایزه یا جوایزِ ملی را به کتاب و نویسندهایی بدهند که به ایران و انسانِ ایرانی می اندیشند و برای او رؤیا و امید می آفرینند. با تاکید بر تراثِ معنوی و تمدنی افق می گشایند و یا به مسائل و منافعِ ملی توجه مجاهدانه دارند.
ادبیات ما ارتباطی با ادبیات جهان ندارد
این نویسنده در آخر اظهار داشت: دلیل دیگر این است که ادبیات داستانی ما برخلافِ اموری مثلِ فوتبال و سینما به تنه ادبیاتِ جهان وصل نیست و در خود فرورفته است، به موضوعات و مسائل انسان امروز در ابعادِ جهانی توجه ندارد، حتی اعتماد به نفس این کارها را هم ندارد. حال آنکه فوتبالیست ها و سینماگران مدام در معرضِ هم صنفان خود در جهان هستند؛ بطورمثال تیم ملی همیشه تلاش دارد در جام جهانی حضور داشته باشد، یا سینماگران هر سال تلاش می کنند در اسکار یا کن حاضر شوند. اگر نویسنده ایرانی می توانست در معرض نوبل یا جوایز دیگر قرار بگیرد شاید وضعیتِ مناسب تری پیدا می کرد.
منبع: decorpardaz.ir
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب