مسجد نهادهای مختلف دارد اما متولی ندارد!
به گزارش دکور پرداز، مسجد در تاریخ انقلاب اسلامی یکی از مهم ترین پایگاه های اجتماعی و فرهنگی و همینطور سیاسی به حساب می آید اما در طول دهه های اخیر فعالیتهای آن کمرنگ شده است چونکه در مساجد نهادهای زیادی حضور دارند اما متولی برای مسجد وجود ندارد.
به گزارش دکور پرداز به نقل از ایسنا، چابک سازی ساختارهای بروکراسی یکی از موضوع هایی است که از چندسال قبل و در دولت های مختلف، بارها و بارها مطرح شده است؛ اما این کوچک سازی در خیلی از مواقع با شکست های سنگینی مواجه می شود چون که ساختار دولت به شکل های مختلف علاقه مند به کاهش تصدی گری و اعمال قدرت خود نیست.
در حوزه فرهنگ هم سال هاست که بحث کوچک سازی ساختارهای دولتی مطرح می شود و البته کمتر مبحث از سطح بحث های کلی، جلوتر رفته است. در حوزه فرهنگ علاوه بر مقاومت ذاتی بروکراسی اداری برای کاهش تصدی گری، موازی کاری ده ها نهاد در هر حوزه هم تأثیر دوچندانی بر مبحث می گذارد چون که در بعضی موارد، نهادهای موازی مترصد کاهش تصدی گری نهاد دیگر و جایگزین کردن خود با آن هستند.
در حوزه فرهنگ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را باید بزرگترین نهاد رسمی فرهنگی کشور دانست که البته در اکثر سرفصل های مسئولیتش نهادهای موازی گوناگونی دارد. در کنار این نهادهای موازی که به خودی خود سیاستگذاری و پیگیری آنرا با دشواری هایی مواجه می کنند، این وزارت خانه در تصدی گری های خود گرفتار بروکراسی های پیچیده و جدی است. علاوه بر این ها، در حوزه قوانین نیز، حوزه فرهنگ وضعیت خوبی ندارد و اغلب قوانین آن یا قدیمی هستند یا اجرایی شدن آنها بشکلی که ترسیم می شود، دور از دسترس است؛ مانند احکام و وظایفی که در برنامه هفتم توسعه برای حوزه فرهنگ پیشبینی شده است.
ایسنا در چند هفته گذشته گزارشی در رابطه با نهادهای موازی قرآنی در کشور و مسئولیت های آنها در برابر برنامه هفتم توسعه که مورد تاکید دولت و مجلس است، منتشر نمود (اینجا بخوانید). همینطور در یادداشتی به وضعیت اسناد بالادستی حوزه فرهنگ پرداخت (اینجا بخوانید). در ادامه نیز، ایسنا در گزارشی وضعیت فعالان موثر در حوزه فرهنگی و هنری مساجد و نهادهای موازی با یکدیگر در این عرصه را بررسی می کند؛ نهادهایی که هدف از تأسیس آنها کارکردهای فرهنگی مهمی بود که به نظر می آید امروز حداقل به شکل سراسری پیگیری نمی شوند.
انتظارها از نقش آفرینی مساجد در نگاههای فرهنگی، تربیتی و هنری جامعه در حالیست که چندین و چند نهاد به شکل مستقیم و غیرمستقیم در امور مختلف مسجد مسئولیت دارند که از آن جمله میتوان به مرکز رسیدگی به امور مساجد، ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی و هنری مساجد، پایگاه های بسیج مساجد، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی، شهرداری ها، نهاد کتابخانه ها، سازمان دارالقرآن کریم، حوزه علمیه و... اشاره نمود که هر کدام مسئولیت هایی در حوزه فرهنگی مساجد دارند و البته موازی کاری هم در بین این مسئولیت ها دیده می شود.
مرکز رسیدگی به امور مساجد و چندین نهاد دیگر...
مرکز رسیدگی به امور مساجد یکی از چندین نهادی است که در حوزه مسجد سیاستگذاری و کار می کند و البته احیانا میتوان آنرا بالاتر از سایر نهادهایی دانست که هر کدام به شکل بخشی یا موردی در این عرصه فعالیت می نمایند.
۳۰ مهرماه سال ۶۸ و با حکم رهبر معظم انقلاب، آیت الله مهدوی کنی با همکاری تعدادی از علمای تهران مبادرت به تأسیس این مرکز کردند و در ابتدا، خود ریاست آنرا برعهده گرفت و سپس آیت الله محمدباقر انواری را بعنوان قائم مقام آن مرکز انتخاب کرد.
این مرکز با هدف سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان و سازماندهی، هماهنگی، هدایت و نظارت مساجد تشکیل و سپس وظایف، اختیارات و اهداف آن تعیین شد. از مهم ترین اهداف و سیاست های کلی مرکز رسیدگی به امور مساجد میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱. حفظ سلامت و امنیت مسجد و دورماندن از منازعات ملی و مناقشات داخلی / ۲. تقویت جنبه های معنوی، انقلابی، تعلیمی و تبلیغی مساجد / ۳. رونق و افزایش کارآیی و شکوفایی هرچه بیشتر مساجد
وظایف این مرکز هم در همان ابتدای کار به قرار ذیل معرفی و اعلام شد:
۱. انجام فعالیتهای ویژه ستادی امور مساجد
۲. عزل و نصب ائمه جماعت
۳. رسیدگی به امور معیشتی نیروی انسانی
۴. کمک به راه اندازی، تعمیر و تجهیز مساجد
۵. رسیدگی به دعاوی حقوقی
۶. ایجاد هماهنگی بین مساجد به منظور افزایش توانایی فرهنگی و اجتماعی مساجد
۷. برگزاری مراسم و مناسبت های ملی و دینی
۸. برگزاری همایش ها و سمینارهای علمی و فرهنگی
۹. کمک به برنامه های آموزشی و تبلیغی مساجد
همانطور که مشخص است، گستردگی اهداف و وظایف مرکز رسیدگی به امور مساجد بشکلی است که می تواند تمام ابعاد فرهنگی و هنری و... در مساجد را هم در بر بگیرد. به زبان ساده تر، همین یک مرکز می تواند با ساماندهی مناسب تر، عهده دار همه فعالیتهای چند مرکز دیگر که به شکلی مقرر است در مسجد هزینه کنند، باشد و به شکل متمرکز، هم سیاست ها را پیگیری کند و هم هزینه ها را در جهت سیاست های بالادستی تعریف شده انجام دهد.
این توضیح ضروری است که جایگاه اجتماعی، فرهنگی و هنری مساجد بشکلی است که بطور قطع می تواند بعنوان یک پایگاه موثر در همه این حوزه ها نظر گرفته شود و بنابراین سیاستگذاری مناسب، پیگیری دقیق سیاست ها بوسیله ی یک نهاد مشخص و هزینه کردن منابعی تجمیعی از تمام نهادها توسط آن یک نهاد و در جهت سیاست های مصوب، ضروریتی غیرقابل خدشه دارد.
با این توصیف ها، چرا نهادهای مختلف هر کدام بخشی را برای این مورد تشکیل دادند؟
بعنوان مثال، به غیر از مرکز رسیدگی به امور مساجد، برخی از نهادهایی که در حوزه مسجد فعال می باشند، به شرح زیر هستند:
- ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - مسئولیت برنامه های فرهنگی و هنری و دارای شعب استانی و چند ده هزار کانون در مساجد.
- پایگاه های بسیج مساجد: سازمان بسیج - رکن مهم مساجد که در شکل گیری، اثرگذاری و اجرای خیلی از برنامه ها در مساجد.
- سازمان اوقاف و امور خیریه: بسیاری از مساجد موقوفه هستند و رقباتی دارند که سازمان اوقاف مسئول رسیدگی به آن هاست. یکی از مأموریت های این سازمان، راه اندازی امکان فرهنگی و مذهبی ذیل مسجد است.
- سازمان تبلیغات اسلامی: اجرای طرح هایی مانند «امام روستا»، «امام محله» و اجرای طرح های فرهنگی و اجتماعی در مساجد. همینطور در ۴۰۰۰ روستای کشور و طرح امام محله در ۱۰۰۰ مسجد شهری و در بیشتر از ۲۰۰ مسجد در مناطق حاشیه شهری طرح پایگاه های فرهنگی اجتماعی را اجرا می کند؛ ضمن این که ۹۰ هزار هیئت در رابطه با سازمان تبلیغات بخشی هم در مساجد مستقر هستند که در بودجه ۹۹ سازمان تبلیغات اسلامی با عنوان «بودجه برنامه گسترش فعالیتهای فرهنگی در مساجد»، رقم ۳۱ میلیارد تومان اختصاص یافته است.
- شهرداری ها: بخشی از برنامه های فرهنگی شهرداری ها بر بستر مساجد اجرا می شوند که البته با توجه تاسیس خانه محلات، از حجم آنها کاسته شده است.
- سازمان دارالقرآن کریم: سازمان تبلیغات اسلامی - این سازمان با تاسیس خانه های قرآنی و موسسات قرآنی در مساجد، برنامه های خویش را اجرایی می کند که نوعی از فعالیتهای فرهنگی مساجد به حساب می آید.
فراز و فرودهای کانون های فرهنگی هنری مساجد؛ ۲۷ هزار شعبه روی کاغذ
یکی از نهادهای موثر در مسجد که حالا روی کاغذ شعب فراوانی در مساجد کشور دارد، کانون های فرهنگی هنری مساجد است. این کانون ها برای «مقابله اصولی با تهاجم فرهنگی غرب و ایجاد مسجد تراز اسلامی» بر مبنای مصوبه ۳۰۲ هجدهم اسفند ۱۳۷۱ شورایعالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت که امروز پس از گذشت حدود به ۲۷ سال، نزدیک به ۲۷ هزار شعبه در مساجد کشور دارد. البته با پیگیری خبرنگار ایسنا مشخص شد که هم اکنون، خیلی از این شعب فعال نیستند و تعداد شعب باقیمانده هم به دلیل محدودیت های بودجه ای، فعالیت متمرکز و چندانی ندارند.
کانون های فرهنگی هنری مساجد دقیقاً سه سال بعد از مرکز رسیدگی به امور مساجد با حکم شورایعالی انقلاب فرهنگی تاسیس شد تا فعالیتهای فرهنگی هنری را در مساجد پی بگیرد؛ این در شرایطی است که این فعالیتها پیش از آن و حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هم با محوریت مسجد و البته توسط اهالی مساجد به شکل خودجوش انجام می شد. بعد از تاسیس مرکز رسیدگی به امور مساجد و در وظایف برشمرده شده برای آن نهاد هم ساماندهی فعالیتهای فرهنگی به چشم می خورد.
البته در این سال ها کانون های فرهنگی هنری مساجد هم فراز و فرودهای بسیاری داشتند. با مروری بر فعالیتهای کانون های فرهنگی هنری مساجد در طول سه دهه اخیر، میتوان شاهد تلاش این کانون ها در حوزه تئاتر، سینما، تجسمی، کتاب و سرود بود. این فعالیتها با عنایت به ذوق هنری و فرهنگی مسؤلان وقت کانون ها در هر مسجد کیفیت متفاوتی داشتند تا جایی که بعضی از این کانون ها توانستند افراد شاخصی را در حوزه فرهنگ و هنر تربیت کرده و به جامعه معرفی کنند که البته متعلق به بیشتر از دو دهه قبل است.
باید توجه داشت که کانون های فرهنگی هنری مساجد که ذیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف می شود، قرار بود و می توانست به مکانی تبدیل گردد که این وزارت خانه، با سیاستگذاری درست در دهه های اخیر، زیر مجموعه های فرهنگی و هنری خویش را مجاب کند که برای این پایگاه فرهنگی برنامه های ویژه ای داشته باشند و حتی بخشی از فعالیت جدی خویش را در این مکان متمرکز کنند؛ کاری که به جز در حوزه سینما و اکران های سیار (آن هم نه به شکل فراگیر) رخ نداد.
ضمن این که این کانون ها در طول فعالیتهای خود دقیقاً رویدادهایی را برگزار کرده است که توسط نهادهای دیگر پیش از این برگزار شده است.
در نهایت وضعیت به جایی رسیده است که حالا نمی توان تفاوتی بین عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان دارالقرآن، بسیج و... در مساجد پیدا کرد و همگی با هم یک کار مشخص را انجام می دهند!
موازی کاری های صدمه زا در فعالیتهای مساجد
بطور قطع میتوان علل فراوانی برای تاسیس نهادهای مختلف برای فعالیت فرهنگی در حوزه مسجد پیدا کرد؛ که یکی از آنها ضرورت فعالیت گسترده فرهنگی و هنری با عنایت به اقتضاعات بعد از انقلاب اسلامی و فضای بعد از جنگ تحمیلی بود. امکان دارد همین علل بعنوان یک «تیتر» مهم هنوز وجود داشته باشند و کشور به علت تهاجم فرهنگی گسترده، به این نوع از فعالیت فرهنگی و تربیتی نیازی مبرم داشته باشند اما باید تصریح کرد که ساماندهی این فعالیتها بسیار مهم و ضروری است.
تغییر زمین ِ بازی فرهنگ، هنر و رسانه در دنیای امروز و سیاستگذاری های تهاجمی فرهنگی و هنری در این حوزه چنان است که طبیعتا با تعداد زیادی مرکز متکثر که از سیاست مشترک و مشخصی پیروی نمی کنند، نمی توان کار خاصی انجام داد. به نظر می آید گسترش فعالیت فرهنگی و هنری در مساجد نیازمند بازنگری سیاست های کلی در اینباره است که در رأس آن، تعیین تکلیف نهاد اصلی متولی در این حوزه می باشد تا بتواند علاوه بر سیاستگذاری درست، بسمت دستیابی به اهداف پیشبینی شده حرکت نماید و به مسؤلان فرهنگی کشور هم پاسخگو باشد.
منبع: decorpardaz.ir
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب